Γράφει ο Στέφανος Μίλεσης
Ο Λύσανδρος ήταν Σπαρτιάτης Στρατηγός και Διπλωμάτης, υιός του Αριστοκλείτου. Ο Αιλιανός ο Αθηναίος πίστευε (όπως και οι Καλλικρατίδας και Γύλιπος), πως η μητέρα του Λύσανδρου ανήκε στην τάξη των Ειλώτων. Ο Λύσανδρος παρόλα αυτά με τον βίο του κατέδειξε πως ήταν αυθεντικός Σπαρτιάτης αφού είχε επιλέξει τη στρατιωτική αυστηρότητα. Κατηγορήθηκε για πολλά όπως για ανηθικότητα, όμως αν και είχε πολλές ευκαιρίες στη ζωή του να πλουτίσει, προτίμησε να μείνει ο ίδιος στην πενία και να στείλει όλα τα πλούτη στην πατρίδα του την Σπάρτη. Ο ίδιος πέθανε πάμπτωχος, κατάσταση την οποία όμως οι συμπατριώτες του Σπαρτιάτες πληροφορήθηκαν μόνο μετά τον θάνατό του.
Ο Λύσανδρος ανέλαβε την διοίκηση του στόλου των Λακεδαιμόνιων, την εποχή που ο Αλκιβιάδης ήταν Στρατηγός των Αθηναίων. Ύστερα από παραμονή στην Έφεσο πληροφορήθηκε πως στις Σάρδεις βρισκόταν ο Κύρος ο γιος του Βασιλιά της Περσίας Δαρείου, τον οποίο συνάντησε και τον γοήτευσε με τους τρόπους του. Ο Κύρος δέχθηκε τόσο την επιρροή της προσωπικότητας του Λύσανδρου ώστε για να τον ευχαριστήσει τον ρώτησε τι επιθυμεί. Τότε ο Λύσανδρος αποκρίθηκε πως θα ήθελε ο μισθός των ναυτών του, αντί τριών οβολών να αυξηθεί κατά έναν μονάχα οβολό και να πάει στους τέσσερις οβολούς. Ο Κύρος δέχθηκε και προσέφερε δέκα χιλιάδες Δαρεικούς (χρυσά περσικά νομίσματα) με τα οποία ο Λύσανδρος πραγματικά αύξησε τους μισθούς των ναυτών του. Η κίνησή του είχε ως αποτέλεσμα τη φυγή των ανδρών (ερετών) των πλοίων των άλλων στόλων που έμαθαν πως στα Σπαρτιατικά πλοία ο μισθός ήταν μεγαλύτερος. Παράλληλα αυτοί που έμειναν στα πλοία που υπηρετούσαν, έγιναν απρόθυμοι στην εκτέλεση εντολών και απαθείς στις παροτρύνσεις των Στρατηγών τους, αφού εργάζονταν για λιγότερα από ότι οι υπόλοιποι. Ακόμα στάθηκε εμπνευστής και των πόλεων που ήταν δημοκρατικές, καθώς οι κάτοικοί τους πίστεψαν πως θα απαλλαγούν επιτέλους από την δημοκρατία που τους καταδυνάστευε μέσω της σκληρής φορολόγησης που κατέληγε στα ταμεία της Αθήνας.
Ακολούθησε ένα συνέδριο στην Έφεσο στο οποίο συγκεντρώθηκαν όλοι οι σύμμαχοι των Σπαρτιατών στην Μικρά Ασία, όπου συμφώνησαν να αναλάβει ο Λύσανδρος την διοίκηση των πλοίων τους, δείχνοντας έτσι το μέγεθος της αποδοχής που απολάμβανε ο Λύσανδρος εκ μέρους των συμμάχων των Σπαρτιατών. Το ίδιο ζητούσε μέχρι και ο Κύρος!
Όμως στη Σπάρτη υπήρχε νόμος που απαγόρευε στον Λύσανδρο να γίνει Ναύαρχος και τη θέση αυτή κατέλαβε ο Αρακός ενώ ο Λύσανδρος διορίστηκε Υποναύαρχος. Στην Σπάρτη αντίθετα από τις πόλεις της Πελοποννησιακής συμμαχίας ο Λύσανδρος δεν απολάμβανε εκτίμησης καθώς όσοι τον γνώριζαν έβλεπαν στο πρόσωπό του άνθρωπο πανούργο και δόλιο, που προτιμούσε το συμφέρον από την δικαιοσύνη.
 |
| Η κατεδάφιση των Μακρών τειχών και των άλλων οχυρώσεων του Πειραιά άφηνε την Αθήνα ανοχύρωτη, ενώ οι κάτοικοί της ένιωθαν εξευτελισμό από τη μεταχείριση των Σπαρτιατών |
Ο Λύσανδρος όταν έφυγε με το στόλο του από την Μ. Ασία, κυρίευσε μερικά νησιά, αλλά όταν έμαθε πως ο αθηναϊκός στόλος τον καταδίωκε, επέστρεψε στην Ασία ξανά από άλλη διαδρομή και βρίσκοντας την Λάμψακο αφύλακτη την κυρίευσε και την προσέφερε στους άνδρες του για διαρπαγή.
Ως αντίδραση στην κατάληψη της Λαμψάκου οι Αθηναίοι έστειλαν τον πανίσχυρο στόλο τους αποτελούμενο από 180 πλοία, που προσορμίστηκε έναντι της Λάμψακου στους Αιγός Ποταμούς. Από εκεί οι Αθηναίοι προκαλούσαν τους Σπαρτιάτες να βγουν να τους αντιμετωπίσουν χωρίς να λαμβάνουν απόκριση. Οι Σπαρτιάτες είχαν φτάσει να διαθέτουν 200 πλοία (λόγω της ενίσχυσης που είχαν λάβει από τον Πέρση βασιλέα) αρνούνταν. Οι Αθηναίοι ύστερα από τρεις και τέσσερις εξόδους που έκαναν προκαλούντες τους Σπαρτιάτες πίστεψαν πως φοβόντουσαν. Ύστερα από την καθημερινή τους εξόρμηση οι Αθηναίοι επέστρεφαν πίσω στη στεριά όπου αναπαύονταν, ενώ πολλοί από αυτούς τραβούσαν και τα πλοία έξω για να στεγνώνουν τα ξύλα της κατασκευής τους. Ο Λύσανδρος όμως διαρκώς παρατηρούσε με κατασκόπους τι έκαναν οι Αθηναίοι. Και αυτοί, κάθε φορά που επέστρεφαν του ανέφεραν πως τα καράβια των Αθηναίων ήταν άχρηστα στη στεριά (πλοίο που δεν πλέει είναι άχρηστο). Την Πέμπτη ημέρα ο στόλος των Αθηναίων βγήκε και πάλι να προκαλέσει τους Σπαρτιάτες, όπως είχε κάνει την τέταρτη, την τρίτη και τις προηγούμενες ημέρες. Όταν και πάλι η πρόκληση δεν απαντήθηκε οι Αθηναίοι τράβηξαν τα πλοία τους στη στεριά. Τότε ο Λύσανδρος διέταξε επίθεση βρίσκοντας τους Αθηναίους στη στεριά και τα πλοία άδεια από πληρώματα. Ιστορικά η καταστροφή αυτή διασώθηκε ως ναυμαχία στους Αιγός Ποταμούς. Αλλά και η ιστορία καμιά φορά κάνει λάθος, διότι ναυμαχία δεν υπήρξε. Διότι όταν βρίσκεις τραβηγμένα 180 πλοία στη στεριά και τα καταστρέφεις, αυτό δεν είναι ναυμαχία! Από τα πλοία των Αθηναίων της καταστροφής σώζονται μόνο οκτώ, που είναι τα πλοία του Κόνωνα, και η «Πάραλος» το ιερό πλοίο των Αθηναίων. Ο Κόνωνας καταφεύγει με τα οκτώ πλοία του στον Κύπριο βασιλιά Ευαγόρα, ενώ το «Πάραλος» ανήγγειλε την ήττα που επέφερε ουσιαστικά τον τερματισμό του Πελοποννησιακού πολέμου που είχε αρχίσει το 431 π.Χ. Η τελευταία σκηνή του δράματος ήταν η κατάληψη του Πειραιά. Μέχρι όμως να συμβεί αυτό ο Λύσανδρος διέταξε την θανάτωση των 3000 αιχμαλώτων των αθηναϊκών πλοίων μαζί με τους στρατηγούς τους. Νικητής πλέον και σίγουρος πως ο Αθηναϊκός στόλος έχει εκμηδενιστεί, εξήλθε του Ελλησπόντου όπου όταν συναντούσε πόλεις με δημοκρατία, τις καταργούσε επιβάλλοντας στη θέση τους την ολιγαρχία με τον διορισμό δέκα αρχόντων αρεστών στους Σπαρτιάτες (Δεκαρχία) που βρίσκονταν υπό της εξουσία ενός Αρμοστή που ήταν φυσικά Λακεδαιμόνιος.
 |
| Τα τείχη κατά μήκος της Πειραϊκής Ακτής οφείλονται στον Κόνωνα σε μια προσπάθειά του να αποκαταστήσει την αμυντική θωράκιση της Αθήνας ύστερα από την καταστροφή του Λύσανδρου και να επαναφέρει το χαμένο γόητρο των κατοίκων της πόλης. |
Ο Λύσανδρος όπως ήταν αναμενόμενο στράφηκε στον Πειραιά που αποτελούσε τον βασικό πυλώνα άντλησης δύναμης της αθηναϊκής δημοκρατίας. Το κράτος της Θαλάσσης που είχαν ιδρύσει οι Αθηναίοι έδρευε στον Πειραιά, που εκτός από ναυτικό κέντρο, ήταν η πόλη όπου ασκείτο όλη η εμπορική και βιοτεχνική δραστηριότητα. Αρχικά απέκοψε την Αθήνα από τον Πειραιά. Ύστερα έκανε γνωστό στους Αθηναίους πως όποιος βρισκόταν εκτός των τειχών θα εκτελείτο επί τόπου. Με αυτό τον τρόπο εγκλώβισε μεγάλο αριθμό ανθρώπων μέσα σε μια πόλη υπό πολιορκία, ώστε να προκαλέσει πείνα και μεταδοτικά νοσήματα.
Στη συνέχεια άρχισε η πολιορκία Αθήνας και Πειραιά που όσο περνούσε ο καιρός επέφερε τον αφανισμό των κατοίκων. Κάποιες προσπάθειες των Αθηναίων να λύσουν την πολιορκία απέτυχαν. Η κατάσταση ήταν απελπιστική με τους Θηβαίους και τους Κορίνθιους να ζητούν από την Σπάρτη επιμόνως τον αφανισμό της Αθήνας. Όμως οι Σπαρτιάτες διαρκώς τους θύμιζαν τη συμβολή των Αθηναίων στην απόκρουση των Περσών. Τελικώς οι Σπαρτιάτες ζήτησαν την παράδοση της Αθήνας με τους εξής όρους:
Να κατεδαφιστούν τα Μακρά τείχη και όλες οι οχυρώσεις του Πειραιά (για τις οχυρώσεις της Αθήνας δεν έγινε λόγος...)
Οι Αθηναίοι να διαθέτουν στόλο μονάχα δώδεκα πλοίων.
Να ανακαλέσουν οι Αθηναίοι πίσω όλους τους εξόριστους (που ήταν οι ολιγαρχικοί) και οι εχθροί και φίλοι της Αθήνας να είναι οι ίδιοι με αυτούς της Σπάρτης.
Οι Αθηναίοι δέχθηκαν τους όρους και την άνοιξη του 404 π.Χ. παραδόθηκαν. Αποτέλεσμα αυτής ήταν η μεταβολή του πολιτεύματος που από δημοκρατικό έγινε ολιγαρχικό, με την εγκαθίδρυση των λεγομένων τριάκοντα τυράννων και η πλήρης υποταγή της Αθήνας στην Σπάρτη.
 |
| Απομεινάρια των αρχαίων Μακρών τειχών του Πειραιά και των άλλων οχυρώσεων βρίσκονταν ειδικά στο παρελθόν διάσπαρτα παντού στην πόλη. (Foto Woodhaouse) |
 |
| Σχέδιο με τα τείχη του Πειραιά. Στη μέση της Πειραϊκής χερσονήσου συναντούμε το αρχαίο τείχος του Θεμιστοκλή, ενώ κατά μήκος της Ακτής συναντούμε τα τείχη του Κόνωνα που οικοδόμησε μετά την καταστροφή των αρχαίων τειχών από τον Λύσανδρο. |
Και εδώ συναντάμε ένα περιστατικό που αποδεικνύει το πόσο μεγάλη ήταν η ανάπτυξη του Πειραιά, ώστε η καταστροφή του να αποτελεί μια ξεχωριστή ημέρα για τους αντιπάλους του. Ο Λύσανδρος το 404 π.Χ. αφού εισήλθε με τον στόλο του στους πειραϊκούς λιμένες άρχισε την κατεδάφιση όλων των φρουρίων, οχυρώσεων και τειχών του Πειραιά και όχι μόνο των Μακρών τειχών όπως συχνά καταγράφεται. Η κατεδάφιση των πειραϊκών οχυρώσεων κανονίστηκε να αρχίσει την ίδια ημέρα που οι Έλληνες είχαν νικήσει τον Ξέρξη στην Σαλαμίνα (σήμερα πιστεύεται πως ήταν η 22α Σεπτεμβρίου) και να έχει μέγα πανηγυρικό χαρακτήρα.
Η κατεδάφιση των τειχών γινόταν εν μέσω μουσικής που είχαν αναγκαστεί να παίζουν μουσικοί Αθηναίοι με αυλούς που έφεραν στέφανα στα κεφάλια τους για να δείχνουν πως συμμετέχουν κι αυτοί στην εορτή που αποτελούσε την αρχή της ελευθερίας τους. Ο αθηναϊκός στόλος κάηκε ολοσχερώς εκτός από δώδεκα πλοία ενώ και στο Πειραιά επιβλήθηκε το σύστημα της “Δεκαρχίας” (διορισμός Δέκα αρχόντων) που υπάκουαν στον Αρμοστή Καλλίβιο που ήταν Σπαρτιάτης. Βλέπουμε δηλαδή πως ο Πειραιάς δεν θεωρήθηκε από τους Σπαρτιάτες ως προέκταση της πόλης της Αθήνας (στην οποία είχαν επιβληθεί οι Τριάκοντα) αλλά εφαρμόστηκε το σύστημα της Δεκαρχίας που ίσχυε για όλες τις υπόλοιπες πόλεις που ήταν συμμαχικές προς τους Αθηναίους.
Η επιτυχία του Λύσανδρου τον οδήγησε σε πρωτόγνωρα μονοπάτια δόξας, που σχεδόν θεοποιήθηκε, αφού στις συμμαχικές πόλεις των Σπαρτιατών του ανήγειραν βωμούς και προσέφεραν θυσίες στο όνομά του όμοια με Θεό. Και ο ίδιος δεν έμεινε ανεπηρέαστος. Έφερε πάντοτε στο πλευρό του τον ποιητή Χοιρίλο για να συγγράφει στίχους με τα κατορθώματά του. Οι πρόκριτοι της Σπάρτης τον έβλεπαν με δυσαρέσκεια καθώς είχε αποκτήσει απεριόριστη εξουσία και τίμηση υπερβολική. Η δυσαρέσκεια προς το πρόσωπό του δεν ήταν άδικη αφού ο Λύσανδρος επιθυμούσε να δει τον εαυτό του στη θέση του βασιλέα της Σπάρτης. Γνωρίζοντας πως οι Σπαρτιάτες έδειχναν μεγάλη σημασία στους χρησμούς επεδίωξε να λάβει θετικό χρησμό από το Μαντείο των Δελφών. Όταν απέτυχε στράφηκε στο μαντείο του Άμμωνος Διός στην Αίγυπτο. Αλλά και οι ιερείς του Άμμωνος Διός διέβλεψαν το πονηρό του χαρακτήρας του και αρνήθηκαν να δώσουν χρησμό. Ακολούθησαν πολλά γεγονότα που δεσπόζουν οι δολοπλοκίες του Λύσανδρου στην προσπάθειά του να ανέλθει στα ύπατα αξιώματα της εξουσίας.
Μετά την ήττα τους το 404 π.Χ. οι Αθηναίοι ανέκτησαν γρήγορα την αυτονομία τους και μέσα σε μόλις ένα έτος (το 403 π.Χ.) ανέτρεψαν το καθεστώς που τους είχαν επιβάλει οι Σπαρτιάτες. Μέχρι το 395 π.Χ., οι Αθηναίοι ήταν σε θέση να συνάψουν συμμαχία με το Άργος, την Κόρινθο και την Θήβα εναντίον της Σπάρτης.
Ο Λύσανδρος ήταν που στάλθηκε από τον Αγησίλαο να αντιμετωπίσει τον στρατό των Βοιωτών (συμμαχία Κορίνθου, Βοιωτίας, Θήβας, Αθήνας και Άργους) και έπεσε μαχόμενος το 394 π.Χ. (πριν συμπληρωθεί το πρώτο έτος του Κορινθιακού πολέμου που διήρκεσε εννέα έτη) κοντά στην Αλίαρτο. Ο Βασιλιάς της Σπάρτης Παυσανίας έθαψε με τιμές το σώμα του στην διαδρομή από Δελφούς προς Χαιρώνεια και στο σημείο ταφής του ανήγειρε μνημείο.
Μετά τον θάνατό του οφείλουμε να αναφέρουμε ότι συνέβη το εξής. Οι Σπαρτιάτες είδαν πως ο Λύσανδρος ήταν πάμπτωχος
Διαβάστε επίσης:
Κόνων. Ο θεμελιωτής των τειχών της πειραϊκής ακτής
(Θουκυδίδης: Πελοποννησιακός Πόλεμος (1.90-91)
Γ. Μαρκαντωνάτος, Ξενοφώντος Ελληνικά, Εκδόσεις Gutenberg.
Πλούταρχος, Βίοι Παράλληλοι, Λύσανδρος
Παυσανίας, Ελλάδος Περιήγηση)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου